25 FEBRUARI T/M 27 MEI 2018
Kleine werelden die op zichzelf staan. Als stills uit een vergeten zwart-witfilm, de laatste overblijfselen van een verloren klassieker. De foto’s van Leo van den Bergh (1912-2009) hebben geen toelichting of verduidelijking nodig. In zowel esthetisch als documentair opzicht zijn de beelden een lust voor het oog.
De Osse fotograaf Leo van den Bergh wist met zijn camera zowel kleine, vluchtige momenten als een groter tijdsbeeld te vangen. Zijn Oss geeft een kijkje in het nabije verleden, met plekken die intussen onherkenbaar zijn veranderd. Niet alleen voor het oog, ook voor de nieuwsgierige geest bevat het werk van Leo van den Bergh veel om door gestimuleerd te raken. In welke plaats zijn we? Wie kijkt ons zo indringend aan? Hoe wist Leo precies dít moment te vangen? En waar toverde hij die prachtige compositie vandaan?
Kom je als toeschouwer uit Oss en omgeving dan krijgen de foto’s van Leo van den Bergh bovendien nog een extra betekenis. Ze laten namelijk vaak bijzondere locaties uit deze regio zien, in een tijd die we ons nu niet meer kunnen voorstellen. De meeste plekken zijn, op wat details na, onherkenbaar veranderd; slechts een enkele plaats is nog volstrekt hetzelfde gebleven, alsof ze stilstaat in de tijd.
Dat Leo van den Bergh fotograaf was, wisten veel Ossenaren wel. Niet alleen door zijn fotowinkel op de Heuvel, waar menige inwoner van de stad zijn pasfoto’s liet maken, maar vooral ook door de foto’s die hij maakte van de oorlogsjaren en de bevrijding; hij had zich kort voor de Tweede Wereldoorlog toegelegd op de fotografie. Dat hij naast zijn reguliere opdrachten – door hem toch vaak als ‘moetjes’ beschouwd - ook artistiek werk opbouwde, zullen niet velen weten. Hoewel Leo van den Bergh in 1977 officieel met pensioen ging, was hij tot maart 2007, toen de zaak op de Heuvel sloot, bijna dagelijks in de winkel te vinden. Was hij niet in de winkel, dan trok hij rond om ook de wereld buiten Oss vast te leggen. Van deze fotoseries maakte hij afdrukken die in de zaak werden tentoongesteld. “Daar haalde hij veel van de eer voor zijn werk uit”, aldus dochter Birgit en zoon Leo. “Wanneer iemand wat langer voor de etalage stond te kijken, dan was hij niet te houden. Dan moest hij naar buiten om het fijne van de getoonde foto’s uit de doeken te doen.”
Leo van den Bergh was volgens zijn kinderen dag en nacht bezig met fotografie. “Ik geloof niet dat ik mijn vader ooit zonder camera in de hand heb gezien”, zo laat dochter Jos weten. Daardoor zat ook de tijd buiten het werk vaak vol met fotograferen. Leo’s gezin, bestaand uit vrouw Ria en kinderen Greet, Jos, Leo jr., Marie-Thérèse en Birgit, figureert ook menigmaal in zijn composities. “Onze zondagse uitjes waren ‘stop and go’. Molens: stop. Mooie luchten: stop. Prachtige boerderijen: stop. Karakteristieke bomen: stop. Hij zag ’t allemaal door zijn fotografische ogen en leerde ons ook op die manier de wereld te bekijken”, zo herinnert Jos zich. Leo van den Bergh was een natuurtalent. “Ook de Amsterdamse fotograaf die vader hielp met het verfijnen van zijn techniek, zag al gauw dat hij ‘het’ had.” Toch voelde hij niet veel voor uitgebreide publicaties of grote exposities, al was hij wel vereerd toen Museum Jan Cunen ter ere van zijn zeventigste verjaardag een overzichtstentoonstelling voor hem op touw zette. Zo’n idee was volgens zoon Leo nooit zelf in zijn vader opgekomen: “Het ging hem om de foto. Om het proces: het zoeken, het kijken, het maken. Daar haalde hij zijn voldoening uit.”